Harry Potter i Handlowanie Fanfikiem

Fan fiction, albo fanfiki, to tworzone przez fanów historie, rozgrywające się w istniejących już światach i/lub z wykorzystaniem stworzonych przez kogoś bohaterów. Na przykład fanfikami są opowiadania wiedźmińskie zebrane w antologii „Szpony i kły” (na powstanie tych opowiadań Andrzej Sapkowski udzielił zgody), fanfikiem „Zmierzchu” również była, w pierwotnej wersji, powieść „Pięćdziesiąt twarzy Greya” E.L. James, jeszcze gdy nie była powieścią, a tekstem publikowanym za darmo na forum fanów wampirzej sagi.

Bo natura prawna fanfika to śliski grunt. Generalnie polskie prawo mówi, że mamy albo utwór zależny, albo inspirowany. Tłumaczę to zawsze tak: trylogia „Pierścień Mroku” Nika Pierumowa była utworem zależnym od „Władcy pierścieni” Tolkiena, bo stanowiła jego fabularną kontynuację, dlatego też Tolkien Estate z pozytywnym skutkiem żądał jej wycofania ze sprzedaży; „Ostatni powiernik pierścienia” Kiryla J. Yeskowa z kolei opowiada o Wojnie o Pierścień, ale z perspektywy tych złych, wnosi więc do historii nową perspektywę, dlatego jest utworem inspirowanym i mógł być sprzedawany. Utworem inspirowanym jest również parodia.

Po prawdzie jednak w przypadku absolutnej większość twórców fanfiki są tolerowane, niezależnie, czy są utworami zależnymi, czy inspirowanymi, tak długo, jak ich twórcy nie zarabiają na swojej twórczości. Dlatego nikt nie wytacza dział przeciwko filmowi „Pół wieku poezji później” z wiedźminami, a ten sam Tolkien Estate, który ścigał Pierumowa, odpuszcza fanowskim filmom na YouTube, dopóki ich twórcy nie zarabiają na reklamach przy tych filmach (zarabia YT, ale to najwidoczniej działa inaczej, bo zarabia jako host wideo, a nie jego twórca). (Oczywiście pecha ma ten fan, który weźmie się za tworzenie i publikowanie w świecie, który jest własnością dużej korporacji, jak choćby Disney czy Lucasfilm – także dlatego, że bohaterowie, nazwy, stroje itp. są wtedy często znakami towarowymi, więc to zupełnie inna para kaloszy).

I w ten sposób dochodzimy do naszego rodaka, Marcina Dęgi, który napisał powieść „Harry Potter i Pentakl Wężoustych”, nazywaną przez niego samego „ósmym tomem” serii o Potterze. Projekt ma nawet stronę o jakże wiele mówiącej nazwie nowypotter.eu. Powieść ta, w formie elektronicznej, dostępna jest na tej stronie, do lektury za darmo – może więc, w pierwszej ocenie, łapie się jako nielegalny utwór zależny (w końcu to kontynuacja, a autor w wielu miejscach podkreśla naśladowanie Rowling i zgodność z jej twórczością, a nie tworzenie nowej perspektywy/jakości), ale skoro za darmo, to nikomu nie szkodzi i Rowling wraz z jej prawnikami, gdyby o tym wiedzieli, pewnie przymknęliby na to oko, tak jak to robią z mnóstwem podobnych fanowskich historii.

Sęk w tym, że autor „ósmego tomu” jakiś czas temu postanowił, że jego książka powinna ukazać się również w formie drukowanej, a środki na ten cel zaczął zbierać od internautów, bezpośrednio i przez portal do zbiórek. Część internautów szybko uświadomiła Dędze, że to co robi jest co najmniej wątpliwe prawnie, w związku z tym zbiórka została odwołana, co potwierdził sam autor, dodając, że robi to, ponieważ konsultował się z prawnikiem:

Koniec sprawy? Otóż nie:

Wygląda na to, że wprawdzie zbiórka została zakończona, autor jednak skontaktował się z osobami, które brały w niej udział i – tak sugerują komentarze i dalsze wydarzenia – zaproponował kontynuowanie działań mniej oficjalnie. Pierwsze sugestie pojawiły się już pod wpisem o tym, że wydruku nie będzie:

Co był w owych wiadomościach od autora? Zaproszenie do inicjatywy Bractwo Czarnej Gwiazdy:

Abstrahując od moich wątpliwości co do legalności zbierania danych osobowych od tych ludzi (to chyba trzeba zgłosić do GIODO, skoro robi to tak przez stronę), łatwo domyślić się, że za książkę trzeba było po prostu zapłacić. Oto fragment wątku komentarzy z posta na facebookowym profilu „ósmego tomu”, dotyczący zapisów do BCG:

Skoro ten kolega narzeka, że akurat nie ma kasy, widzimy jasno, że kasa była potrzebna.

Środki te poszły z kolei na przygotowanie drukowanej książki, która będzie idealnie „udawała” właśnie kolejny tom serii o Harrym Potterze, której to intencji zresztą autor nie kryje:

Idźmy dalej. Jeszcze dziś Marcin Dęga oburza się, że tezy takie jak moje, iż handluje fanfikiem Pottera są wymysłami „złych ludzi” i oszczerstwami, bo on „wydrukował kilka egzemplarzy na użytek własny”:

NA UŻYTEK WŁASNY, powtarza autor. Ja więc zapytam, skąd posty zachęcające internautów do zgłaszania się po egzemplarze książek? Przykłady:

Czyli „na użytek własny” znaczy tyle, że autor w internecie naganiał ludzi, by zgłaszali się do niego i zrzucali na wydruk jego książki. Nie wiem, czy autor na tym ZARABIAŁ, ale na pewno nie drukował tylko dla siebie i rodziny.

Wydaje mi się również, że nielegalne jest rozdawanie egzemplarzy takiego fanfika w konkursie na własnej stronie, jako że używa się wtedy tych książek jako wartości konkursowe/barterowej, a więc nią „handluje”, osiągając wymierną korzyść, jaką jest promocja strony, a w tym wypadku także zachęcanie ludzi do rejestrowania się na niej:

I na tym jednak nie koniec. Bo niech autor broni się, że zebrali się fanowsko ci aktywni u niego na profilu facebookowym i na stronie, że to tak, jakby znajomi drukowali sobie na domowej drukarce tę książkę – to jeszcze można jakoś argumentować. Sprawa jednak jest rozwojowa i mój wniosek z kolejnych obserwacji jest taki:

Mimo iż Marcin Dęga zarzeka się, że książką nie handluje i nie można jej nigdzie kupić, wystarczy się do niego zgłosić, a za przesłanie pieniędzy otrzyma się swój egzemplarz jego fanfika.

Dowody:

Po pierwsze, zarówno na profilu facebookowym książki, jak i na stronie „ósmego tomu” nieustannie pojawia się info, że książki wprawdzie nie można kupić, ale „są sposoby, żeby ją otrzymać”:

Cóż to za sposoby? Kolejne sugestie przekazuje sam autor, pytających o książkę odsyłając do pewnego specyficznego miejsca na swojej stronie:

Nad czatem, czyli „myślodsiewnią” znajdziecie (mogliście znaleźć? chyba autor usunął ten link, zapewne uczulony powracającymi kontrowersjami) info o akcji Marcina Dęgi na portalu zrzutka.pl, gdzie zbiera na wydanie kolejnej książki:

Co jest ową „książką niespodzianką”, którą otrzymacie, gdy przelejecie Marcinowi Dędze swoje pieniądze? Moglibyśmy się tylko domyślać, ale po co, skoro mechanizm działania tej zbiórki najlepiej wyjaśni osoba zarządzająca profilem facebookowym „ósmego tomu”. Poniżej screeny z wiadomości, którą otrzymała pewna osoba, gdy zapytała przez FB o możliwość zakupu „Harry’ego Pottera i Pentaklu Wężoustych”:

(Dla jasności: ta osoba Marcina Dęgi nie zna, nie słyszała wcześniej o jego działalności, nie była w BCG, nie lajkuje jego profilu, nie odwiedzała jego strony, to ZUPEŁNIE OBCA AUTOROWI osoba, która  napisała tę wiadomość na moją prośbę.)

To jak to było z tymi kilkoma egzemplarzami na użytek własny?